(թարգմանությունը “Free Market Economics” գրքից)
Երանի մեկ միլիոն դոլար ունենայի ու երբեք այլեւս կարիք չունենայի աշխատելու։
Ինչքա՜ն բան կանեի, երբ այդ միլիոնը գրպանումս լիներ։ Ի՜նչ համեղ ուտելիքներ, ի՜նչ հրաշալի տուն կառնեի։ Կունենայի միայն ամենասպորտային ու թանկ մեքենան, հագուստից՝ ամենաբարձրաոճն ու նորաձեւը… Ուրիշ բան կսազե՞ր բա։ Ճոխ ու անհոգ կյանք… Ամենանվիրական երազանքների իրականացում…
Երազանքի աշխարհն ընկած՝ շորերս հագա եւ իջա նախաճաշելու։ Բայց սեղանին նախաճաշ չկար։ Կինս լացուկոծի մեջ էր՝ նախորդ օրը պատվիրված ուտելիքը չէին բերել։ Նույնիսկ կաթի ամենօրյա շիշն ու օրաթերթն ինձ չողջունեցին՝ սովորականի պես դուռը բացելիս։ Փորձեցի զանգել խանութ։ Հեռախոսը չէր աշխատում։ Մտածեցի՝ «լավ, ինչեւէ… գնամ մի քիչ քայլեմ, հետն էլ բան բերեմ նախաճաշի համար»։
Փողոցում ամայություն էր՝ ո՛չ ավտոբուս կար, ո՛չ մեքենա, ո՛չ տաքսի։ Երկար քայլեցի։ Ոչինչ չերեւաց։ Կարծելով, թե շրջակայքումս բան է պատահել, հասա մինչեւ մյուս թաղամաս։ Նույնն այնտեղ էր։ Գնացքի ձայն անգամ չկար։ Հետո կամաց-կամաց փողոցում սկսեցին մարդիկ երեւալ, սկզբում՝ մի քանիսը, հետո՝ ավելի շատ, իսկ ապա՝ արդեն հարյուրներ ով։ Ես միացա ամբոխին ու սկսեցի հարցեր տալ՝ «ի՞նչ է եղել, ո՞րտեղից ուտելու բան առնեմ» եւ այլն։ Մեկն ասաց. «չգիտե՞ս, ամեն մեկը միլիոն դոլար ունի ու ոչ ոք էլ կարիք չունի աշխատելու»։
Տեղում մեկեն սթափվեցի ու մնացի ապշահար կանգնած։ Սկզբից մտածեցի, թե մի բան հաստատ սխալ է, ահավոր սխալ։ Բայց ոչ մի սխալ էլ չկար։ Ամեն ինչ իրոք ճիշտ էր։ Յուրաքանչյուրն այժմ մեկ միլիոն դոլար ուներ եւ որոշել էր, որ իր կյանքի աշխատավոր օրերն ավարտված են։
Եւ այդ իսկ պահին ես ավելի քան երբեւէ հասկացա, որ բոլորս կախված ենք մյուս բոլորից, որ թեեւ ոչ շատ մեծ չափով, բայց իմ աշխատանքն իր մասնավոր ներդրումն ունի մարդկության բարօրության գանձարանում։ Եւ ջղային բացականչությամբ ես քամուն տվեցի միլիոն դոլարի մասին միտքն անգամ։
Արթնացա։ Երազս ցնդել-անցել էր։ Դրսում արեւ էր, թռչունները երգում էին ճյուղերին, կինս խոհանոցում ինչ-որ բան էր չխկչխկացնում։ Նայելով պատուհանից դուրս՝ տեսա գործով շտապող մարդկանց, որոնցից յուրաքանչյուրն ինչ-որ մասնիկ էր ներդնում իմ կյանքի եւ ապրելակերպի մեջ, ինչպես դա անում էի նաեւ ես…
– Նախաճաշն արագացրո՛ւ, սիրելիս, ես ուզում եմ աշխատանքի գնալ,– ձայն տվեցի կնոջս։
Այս առակը ցուցադրում է, որ փողը ո՛չ հարստություն է, ո՛չ անգամ փոխանակային արժեք, քանի դեռ ապրանք եւ ծառայություն արտադրողները եւ դրանց սեփականատերերը չեն որոշել, որ այն դյուրացնում է փոխադարձ առեւտուրը։
Բացառապես սպառողներից բաղկացած հասարակությունը հիրավի մի երազանք է, որը չի կարող կյանքի կոչվել եւ ոչ մի քանակի փողով։ Իսկ ով էլ փորձի փող թողարկել, առանց ապրանքների եւ ծառայությունների հետ դրա փոխանակման հնարավորությունն ապահովելու, ապրելու է միեւնույն սթափեցումը, որ սպասում է ոչնչի դիմաց ինչ-որ բան ստանալ ցանկացող յուրաքանչյուր երազողին։
Թարգմանիչ` Վազգեն Ղազարյան
