Լոուրենս Ռիդ, Տնտեսագիտական կրթության հիմնադրամի (FEE) պատվավոր նախագահ
Պատմում են, որ մեր թվարկության առաջին դարում Հռոմի կայսր Ներոնը ձեռքերն իրար շփելով հայտարարել է. «Եկե՛ք հարկենք մարդկանց, նորից ու նորից հարկենք: Եկեք հարկենք այնքան, մինչև ոչ ոք այլևս ոչինչ չունենա»:
Կայսր Ներոնը շատ էր սիրում բարձր հարկեր: Բարեբախտաբար, նրա նման պետական գործիչներից ոչ բոլորն են անպատիժ մնում: Երբեմն ժողովուրդը հասկացնում է նրանց, որ արդեն բավական է: Ներոնից շատ դարեր անց՝ Լուի XIV-ի ժամանակ ֆինանսների նախարար Ժան Բատիստ Կոլբերը գիտեր, որ կառավարությունները պետք է զգույշ վարվեն հարկերի հետ կապված: Նա ասում էր. «Հարկման արվեստը նման է սագը փետրահան անելուն. պետք է պոկել այնքան, որ ձեռք բերվի փետուրների ամենամեծ քանակը՝ նվազագույն աղմուկ հանելով»:
Ճնշող կամ անարդար հարկմանը դիմակայելը բախումներ է առաջացրել աշխարհի բոլոր անկյուններում: Այդպիսի բախումներ այսօր էլ կան: Մարդիկ չեն սիրում շատ հարկվել: Եվ ինչո՞ւ պետք է սիրեն: Դա նրանց փողն է: Հարկման պատմությունն ու տնտեսագիտությունը թույլ են տալիս հետաքրքիր փաստեր նկատել, որոնք կարևոր դաս կարող են լինել մարդկանց համար:
1․ Հարկումն այնքան հին է, որքան ինքը՝ կառավարությունը
Փաստորեն, հարկումն այն առանձնահատկություններից է, որով կառավարությունը տարբերվում է մնացած ամեն ինչից. կառավարությունը միակ կազմակերպությունն է, որը կարող է օրինական կերպով խլել ձեր փողը: Դուք կարող եք ասել «ոչ, շնորհակալություն» ցանկացած մեկին, ով ցանկանում է ինչ-որ բան անել ձեր փողի հետ, բայց դա չեք կարող ասել կառավարությանը` առանց վախենալու ձեր ազատության կամ սեփականության համար: Իհարկե, դա պետք է պատասխանատվության որոշակի բեռ դնի կառավարության վրա ձեր փողերը խելամիտ ծախսելու համար: Բայց իրականում այդ փողը վատնելու կամ «սեփական ծառը ջրելու» դրդապատճառը սովորաբար ավելի ուժեղ է, քանի որ, ըստ էության, նրանց «հաճախորդներին» այլ բան չի մնում, քան այսպես թե այնպես վճարել հարկերը:
2․ Հարկումը դրսևորվում է տարբեր ձևերով
Ամենաակնհայտը եկամտի, վաճառքի, ապրանքների, ծառայությունների և գույքի ուղղակի հարկերն են: Բայց մենք հարկվում ենք նաև այլ, պակաս ակնհայտ ձևերով: Իր և՛ լավ, և՛ վատ կարգավորումների միջոցով կառավարությունը ստիպում է մեծացնել բիզնեսով զբաղվելու ծախսերը: Իսկ ո՞վ է դա վճարում. հիմնականում` սպառողը:
3․ Հարկումն ազդում է վարքագծի վրա
Մարդիկ մոտիվացնող ու ապամոտիվացնող խթաններ ունեցող արարածներ են: Ընդհանրապես, եթե մի բանը խրախուսեք, մարդիկ ավելի շատ կանեն դա, և ընդհակառակը՝ եթե մի բանի դեմ խոչընդոտներ դնեք, դա ավելի քիչ կանեն: Մարդիկ, ովքեր պաշտպանում են ծխախոտի համար ավելի բարձր հարկերը, սովորաբար դա անում են, քանի որ ցանկանում են ավելի քիչ ծխել: Բայց հաճախ նույն մարդիկ չեն կարողանում տեսնել կապը աշխատանքի ավելի բարձր հարկերի և ավելի քիչ աշխատանքի, ներդրումների ավելի բարձր հարկերի և ավելի քիչ ներդրումների, բիզնեսի ավելի բարձր հարկերի և ավելի քիչ բիզնեսի միջև:
4․ Հարկումը ուղղակիորեն կապված է պետական ծախսերի հետ
Որքան կառավարությունը ավելի շատ է ծախսում, այնքան ավելի շատ պետք է հարկի՝ հիմա կամ ավելի ուշ, այս կամ այն ձևով: Կարևոր է հիշել, որ կառավարությունը ոչ մեկին տալու ոչինչ չունի, բացի նրանից, ինչը նախ վերցնում է ինչ-որ մեկից: Եթե կառավարությունը բավականաչափ մեծ է՝ ձեզ տալու այն ամենը, ինչը ցանկանում եք, այն նաև բավականաչափ մեծ է՝ խլելու այն ամենը, ինչը ունեք:
5․ Հարկումը խոչընդոտում է տնտեսական աճին
Եթե հարկային բեռը փոքր է, և եկամուտներն արդյունավետ ծախսվում են այնպիսի բաների համար, որոնք օգուտ են բոլորին (օրինակ՝ գողության ու բռնության դեմ պայքարը), տնտեսությունը կարող է զարգանալ: Ուինսթոն Չերչիլը մի անգամ շատ լավ ասաց. «Ազգը, որը փորձում է իրեն հարկել բարգավաճման համար, նման է մարդու, ով կանգնել է դույլի մեջ ու փորձում է ինքն իրեն բարձրացնել բռնակից»:
6․ Հարկումը ազդում է բոլորի վրա, ո՛չ թե միայն նրանց, ովքեր ուղղակիորեն հարկվում են
Ոմանք նախընտրում են ավելի շատ հարկեր այլ մարդկանց համար, քանի որ սխալմամբ կարծում են, որ իրենց վրա դա ոչ մի ազդեցություն չունի: Սակայն նման դեպք հազվադեպ է պատահում: Եթե ինչ-որ մեկի եկամուտը կամ հարստությունը հարկվում է առավել խիստ, այդ անձը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի քիչ ապրանքներ և ծառայություններ կգնի, ավելի քիչ ներդրում կանի բիզնեսը զարգացնելու համար, ավելի քիչ ռիսկի կգնա որպես հարստություն ստեղծող ձեռնարկատեր …
Հարկումը լուրջ գործ է: Հարկերի բարձրացումը կամ իջեցումը մեծ ազդեցություն ունի մարդկային վարքագծի և տնտեսական գործունեության վրա: Բայց ամենակարևորը բոլորիս համար, ովքեր գնահատում են ազատությունը, այն է, որ ավելի բարձր հարկերը նշանակում են, որ մենք՝ որպես ժողովուրդ, ավելի ու ավելի պակաս ազատ ենք վայելելու մեր աշխատանքի պտուղները: Դա մի փաստ է, որն Ամերիկայում նույնքան ճիշտ է, որքան որևէ այլ տեղում:
