Ինչու՞ է գների անկումը բացասական երևույթ։ Բոլորն էլ ցանկանում են, որ իրենց աշխատավարձերը հնարավոր լինի ավելի շատ բաների վրա ծախսել։ Խնդիրները սկսում են ի հայտ գալ, երբ էժան մեքենաները, հագուստը և տեխնոլոգիաները ավելի են էժանանում՝ բերելով կործանարար վարընթաց գալարների (դեֆլյացիայի), որոնք կարող են կործանել տնտեսությունը։ Կորոնավիրուսով պայմանավորված տնտեսական ցնցման պայմաններում գոյություն ունի հավանականություն, որ գները կսկսեն նվազել՝ համաշխարհային տնտեսությանը անկումից տեղափոխելով շատ ավելի բարդ իրավիճակի։
1․ Ի՞նչն է սխալ գների անկման մեջ։
Երբ ապրանքների մեծ խմբերի գներն նվազում են երկար ժամանակահատվածում, տնտեսական ակտիվությունը կարող է կտրուկ կանգ առնել։ Որքան շատ գնորդներ մտածեն, որ նրանք կշահեն՝ սպասելով ավելի էժան ծառայությունների և ապրանքների, ընդհանրապես այնքան նրանք ավելի շատ են հետաձգում ինչ-որ բանի գնումը ։ Հետաձգված գնումները նվազեցնում են ընկերության վաճառքները և շահույթը՝ դրդելով ընկերություններին հետաձգել ներդրումները և վերահսկողության տակ պահել աշխատավարձերը (ոչ մի դեպքում չմտածելով դրանց բարձրացման մասին)։ Աշխատանքի ընդունման ավելի ցածր հեռանկարները և աշխատավարձերի իջեցումը տնային տնտեսություններին դարձնում են ավելի «ժլատ»՝ մեծապես ճնշում գործադրելով ընկերությունների վրա գները նույն մակարդակի վրա պահելու համար։ Ընկերությունները, աշխատողները և տնային տնտեսությունները վերջնական արդյունքում վնաս են կրում։
2․ Ինչու՞ է դեֆլյացիան անհանգստացնում տնտեսագետներին։
Դեֆլյացիան (գնանկում) սնել է երկու ամենակործանարար տնտեսական ճգնաժամերը՝ 1930-ականների Մեծ դեպրեսիան և նվազ կործանարար «ճապոնական ճգնաժամը», որը տևել է տասնամյակներ, երբ Ճապոնիան գրեթե չուներ տնտեսական աճ։ Չնայած տնտեսագետները գտել են լուծումներ, որոնք կարող են հաղթահարել ինֆլյացիան, նրանք մեծ հաջողություններ չեն գրանցել դեֆլյացիայի դեմ պայքարի միջոցների որոնման գործում։ Եվրոպական կենտրոնական բանկի ներկայիս նախագահը գնանկումը բնորոշել է հետևյալ կերպ․ «Եթե ինֆլյացիան Ջինն է, ապա դեֆլյացիան մարդակեր է, որի դեմ պետք է վճռականորեն պայքարել»։
3․ Ի՞նչ է սովորացրել մեզ Ճապոնիան դեֆլյացիայի մասին։
Գների անկումը Ճապոնիայում տեղի ունեցավ 1990-ականներին, երբ բանկերը, տուժելով անշարժ գույքի շուկայում պայթած փուչիկից, դադարեցրին վարկավորումը։ Աշխատավարձերը կրճատվում էին, իսկ սպառողները խնայում էին իրենց միջոցները՝ քիչ ծախսեր կատարելով։ Սովորական իրավիճակ էր, երբ սպառողները չէին ուզում ծախսել, իսկ ընկերությունները՝ բարձրացնել գները։ Ճապոնիայի բանկը այդ երևույթն անվանում է դեֆլյացիոն մտածելակերպ։ Երկու տասնամյակ տևած ցածր աճի տեմպի պայմաններում Ճապոնիայի վարչապետ Սինձո Աբեն նշանակեց Խարուխիկո Կուրոդային Ճապոնիայի բանկի նախագահի պաշտոնում՝ այդ իրավիճակից վերջնականապես ազատվելու համար։ Բայց 7 տարի անընդմեջ տարատեսակ ակտիվների գնման ճանապարհով բանկային ոլորտը կանխիկ դրամով (որի ծավալները գերակշռում էին տնտեսության չափերը) հեղեղելուց հետո՝ ինֆլյացիան շարունակեց մնալ ավելի մոտ 0 %-ին, քան նպատակային 2%-ին։ Բացասական տոկոսադրույքների ավելացումը և պարտատոմսերի զրոյական եկամտաբերությունը չբերեցին ոչ մի նշանակալի ազդեցության՝ ընդգծելով միայն դրամավարկային քաղաքականության գործիքները կիրառելու միջոցով դեֆլյացիայի դադարեցման դժվարությունը։
4․ Ի՞նչն է այժմ սնում դեֆլյացիայի խնդիրներին
Չնայած երկրների կողմից իրականացվող դրամավարկային ագրեսիվ քաղաքականության (ինչը առաջացրեց «ճապոնացման» վտանգի ալիք, մի իրավիճակ, երբ երկրի տնտեսական աճի ցուցանիշները մոտ են 0-ին), նույնիսկ մինչ կորոնավիրուսը ինֆլյացիան շատ ցածր էր արդյունաբերական զարգացած երկրներում։ Նավթի գնի և տնտեսական ակտիվության անկումն էլ ավելի են ուժեղացնում առկա մտահոգությունները։ Չնայած արտադրության փակ հոսքային գծերն ու խանութները, ի վերջո, կվերաբացվեն, աշխատուժի կորուստը ամբողջ աշխարհում նշանակում է, որ պահանջարկի ցածր մակարդակը կունենա շարունակական բնույթ: Կառավարության միջոցները, ինչպիսիք են կանխիկ դրամաշնորհները, չեն կարող առաջացնել պահանջարկի և գների արագ արձագանք, մինչդեռ վիրուսը զսպող հանրային առողջապահական և անվտանգության հետ կապված միջոցառումները շարունակում են մարդկանց պահել տներում: Հեռանկարներն այնքան անորոշ են, որ Դաշնային Պահուստային համակարգի խորհդրի նախագահ Ջերոմ Փաուելը նախընտրել է շրջանցել տնտեսական կանխատեսումների հրապարակումը՝ ասելով, որ դրանք հրապարակելը «կարող էր ավելի շատ խոչընդոտ, քան օգնություն հանդիսանալ ճիշտ հաղորդկացության համար»:
5․ Ինչպե՞ս է դեֆլյացիան ազդում պարտատոմսերի վրա։
Տեսականորեն գնանկումը կարող է պարտատոմսերն առավել գրավիչ դարձնել ներդրողների համար, քանի որ եկամտի կայուն հոսքն ավելի արժեքավոր է գների անկման և ցածր տոկոսադրույքների աշխարհում: Գանձապետական և այլ բարձրորակ պարտատոմսերը, ինչպիսիք են AAA (ամենաբարձր) վարկանիշով կորպորատիվ պարտատոմսերը, հաճախ ներկայացվում են որպես դեֆլյացիայի հեջավորման (գների անբարենպաստ տատանումների չեզոքացում) եղանակ։ Սակայն ամեն ինչ բարդանում է բարձր եկամտաբեր պարտավորությունների դեպքում, մանավանդ եթե դեֆլյացիոն միջավայրը մեծացնում է դրանք թողարկողների բիզնես ռիսկը և հետևաբար նաև՝ անվճարունակության ռիսկը։ Եվ չնայած գնաճը կօգնի ժամանակի ընթացքում թեթևացնել ընկերությունների և կառավարությունների պարտքային բեռը (ժամանակի ընթացքում նվազեցնելով դրա իրական արժեքը) դեֆլյացիան, իհարկե, հակառակ ազդեցություն կունենա:
6․ Արդյո՞ք ինֆլյացիան նույնպես խնդիր է։
Ոմանք կարծում են, որ համաճարակով պայմանավորված դեֆլյացիայի խնդիրները գերագնահատվում են, քանի որ գները կարող են ցատկել տնտեսական ակտիվության վերականգմանը և կառավարության ու կենտրոնական բանկի կողմից կիրառվող պահանջարկի խթանների ազդեցությանը զուգահեռ։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ համաճարակի ավարտից հետո, պատճառված վնասների սպիները` աշխատատեղերի վատ հեռանկարները, սպառողների վստահության անկումը և մատակարարումների գլոբալ շղթաների անհավասարաչափ վերականգնումը, կարող են խոչընդոտել տնտեսությունների արագ վերականգնմանը և դրանով իսկ զսպել ինֆլյացիան: Գնաճը, որպես կանոն, ավելի հեշտ մարտահրավեր է խոշոր տնտեսությունների կենտրոնական բանկերի համար, քանի որ դրանք այն կառավարելու համար ավելի շատ գործիքներ ունեն։
Աղբյուրը՝ Bloomberg:
