Վերջին շրջանում հարկային արտոնությունները դարձել են պետության մակրոտնտեսական քաղաքականության հիմնական գործիքներից։ Սակայն հարկաբյուջետային կարճաժամկետ փոփոխությունների արդյունավետության վերաբերյալ տնտեսագետները տարակարծիք են։ Տնտեսության վրա հարկային արտոնությունների ազդեցությունը որոշ տնտեսագետներ նմանեցնում են ցավազրկող դեղամիջոցի ազդեցությանը, որը մի քանի ժամ հետո անցնում է։ Նրանց կարծիքով, ի տարբերություն ցածր հարկային դրույքաչափերի, հարկային արտոնությունները ոչ միայն չեն խթանում տնտեսական աճը, այլ նաև չեն կանխում անկումը։ Դրանք պարզապես հետաձգում են անխուսափելի անկումը, իսկ երկարաժամկետում նույնիսկ խոչընդոտում են տնտեսության զարգացմանը՝ ստեղծելով անհավասար հնարավորություններ տնտեսվարողների համար։ Ըստ Heritage հիմնադրամի առաջատար վերլուծաբան Բ․ Րիդլի՝ հարկային արտոնություններն ավելի շատ խթանում են սպառումը, քան խնայողություններն ու ներդրումները։ Րիդլը պնդում էր, որ միայն ցածր հարկային դրույքաչափերն են ստեղծում նոր աշխատատեղեր, խթանում աշխատանքը և ավելացնում ներդրումների ծավալը՝ նպաստելով տնտեսության զարգացմանը։ Բարձր հարկային դրույքաչափերը, ընդհակառակը, զսպում են տնտեսական աճը, քանի որ աշխատելը, խնայելն ու ներդրում կատարելը դառնում են ոչ շահութաբեր: Իսկ հարկային արտոնությունները չեն խրախուսում արտադրողականությունը կամ հարստության ստեղծումը․ կարիք չկա ավելի շատ աշխատելու, խնայելու, ներդնելու կամ ինչ-որ նոր բան ստեղծելու՝ հարկային արտոնություն ստանալու համար:
Հարկային արտոնությունների կողմնակիցները պնդում են, որ պետությունն այս եղանակով փող է «ներարկում» տնտեսություն, ինչը խթանում է պահանջարկը, հետևաբար ավելացնում է արտադրության ծավալները: Բայց պետության կողմից տնտեսություն «ներարկված» յուրաքանչյուր դրամ տնտեսությունից հարկված կամ պարտքով վերցված գումար է և այն չի ավելացնում գնողունակությունը: Այն պարզապես վերաբաշխում է փողը մարդկանց միջև: Նույն կողմնակիցները նաև պնդում են, որ խնայողներից ծախսողներին փողի վերաբաշխումն ավելացնում է սպառումը: Սա ենթադրում է, որ տնտեսվարողներն իրենց խնայողությունները հանում են տնտեսությունից և պահում ներքնակների տակ: Իրականում գրեթե բոլոր տնտեսվարողներն իրենց խնայողությունները կա՛մ ներդրում են որևէ բիզնեսի մեջ, կա՛մ էլ ավանդադրում են: Հետևաբար, փողը ծախսվում է՝ անկախ այն հանգամանքից, թե սկզբնական շրջանում այն խնայվել է, թե՝ ոչ: Հաշվի առնելով այս իրականությունը՝ պետք է նշել, որ պետությունը պետք է սահմանափակի իր վերաբաշխող միջամտությունը և թույլ տա տնտեսվարողին ինքնուրույն որոշելու, թե ինչպես օգտագործի իր միջոցները․ օրինակ՝ նոր բնակարան գնելով, թե երեխայի կրթության մեջ ներդրում կատարելով։
Ստացվում է՝ ցածր հարկային դրույքաչափերը խթանում են նորի ստեղծումը, իսկ հարկային արտոնությունները պարզապես վերաբաշխում են եղածը, որի արդյունքում որոշ տնտեսվարողներ հայտնվում են շահավետ կարգավիճակում։
Հետհեղափոխական շրջանում ՀՀ կառավարությունը շարունակում է մեծ ծավալներով հարկային արտոնությունների տրամադրման քաղաքականությունը։ Սակայն հարկային քաղաքականության արդյունավետության բարձրացման տեսանկյունից կարևոր է հանրապետությունում կիրառվող հարկային արտոնությունների համակարգի վերանայումը և հարկման ընդհանուր ռեժիմից այն բոլոր բացառությունների վերացումը, որոնք աչքի են ընկնում արդյունավետության ցածր աստիճանով: Դա մի կողմից կնպաստի հարկման բազայի ընդլայնմանը և հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցության մակարդակի բարձրացմանը, մյուս կողմից հարկման հորիզոնական արդյունավետության սկզբունքի ապահովմանը և համանման պայմաններում գործող տնտեսավարող սուբյեկտների համար միասնական կարգավորումների կիրառմանը: Տարիներ շարունակ հարկային արտոնություններ ստացող կազմակերպությունների շարքում գերակշռել և գերակշռում են ՏՏ ոլորտի կազմակերպությունները։ Այն, որ մոտ 20 տարի տնտեսության գերակա ուղղություն հայտարարված ՏՏ ոլորտի կազմակերպություններն այսօր էլ դեռ դիմում են կառավարությանը հարկային արտոնություն ստանալու նպատակով, արդեն իսկ կառավարության կողմից իրականացվող նման քաղաքականության անարդյունավետության ապացույցն է։
Իհարկե, հարկային արտոնությունների սահմանափակումն այնքան էլ հեշտ գործընթաց չէ, քանի որ դրանցից օգտվող տնտեսավարող սուբյեկտների գործունեությունը և երկրի ներդրումային գրավչությունը կարող են վտանգվել: Ուստի շատ կարևոր է, որ այդ ամենը տեղի ունենա սահուն և հիմնավորված կերպով, ինչի համար անհրաժեշտ է նախքան որոշակի փոփոխությունների կատարումը վերլուծել գործող արտոնությունների դրական և բացասական կողմերը պետության և դրանցից օգտվող հարկատուների համար, համադրել արտոնությունների կիրառման արդյունքում առաջացած օգուտները հնարավոր վնասների հետ, գնահատել արտոնությունների կրճատման ազդեցությունը պետական բյուջեի եկամտային մասի, ներդրումային միջավայրի գրավչության, երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակի, տնտեսության մրցունակության, գնաճային ճնշումների և այլ կարևորագույն ցուցանիշների վրա:
ՀՀ հարկային քաղաքականության արդյունավետության բարձրացման տեսանկյունից կարևորվում է նաև գործող հարկային դրույքաչափերի օպտիմալացումը և դրանց կայունության ապահովումը, որոնք մի կողմից կպահպանեն առավելագույն չեզոքություն գործարար միջավայրի և տնտեսավարող սուբյեկտների վարքագծի փոփոխությունների նկատմամբ, մյուս կողմից թույլ կտան սահմանել հավասարակշռված, տնտեսապես հիմնավորված և տնտեսական գործունեության շահութաբերության համատեքստում ընդունելի հարկային բեռ:
ՀՀ կառավարության կողմից հարկային համակարգի արդյունավետության բարձրացման ուղղությամբ արդեն իսկ ձեռնարկվել են մի շարք քայլեր։ ՀՀ ԱԺ-ի կողմից 2019թ․-ի հունիսի 25-ին ընդունվեց Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունների փաթեթը, որտեղ ամենակարևոր փոփոխություններից էր եկամտային հարկի համահարթեցումը (2020թ․-ի հունվարի 1-ից եկամտային հարկի համահարթ դրույքաչափը կկազմի 23 տոկոս, որից հետո այն անընդմեջ կնվազի առաջիկա տարիներին՝ տարեկան մեկ տոկոսով՝ հասնելով մինչև 20%)։ Շահութահարկի և եկամտային հարկի դրույքաչափերը ներդաշնակեցնելու նպատակով կարևոր և անհրաժեշտ փոփոխություն էր նաև շահութահարկի դրույքաչափի նվազեցումը (գործող 20 տոկոսի փոխարեն 2020թ․-ի հունվարի 1-ից շահութահարկի դրույքաչափը կկազմի 18 տոկոս, շահաբաժինը՝ 5 տոկոս)։ Նման փոփոխության անհրաժեշտությունը պայմանավորված էր նրանով, որ եկամտային հարկի և շահութահարկի դրույքաչափերի ներդաշնակեցումը մի կողմից նպաստում է ֆիզիկական անձանց կողմից տնօրինվող եկամուտների և սպառման ծավալների ավելացմանը, աղքատության մակարդակի կրճատմանը և զբաղվածության ընդլայնմանը, մյուս կողմից՝ իրական աշխատավարձերի հայտարարագրմանը և հարկային եկամուտների արտահոսքի աղբյուրների կրճատմանը: Խնդիրն այն է, որ ներկայումս գործող դրույքաչափերի պայմաններում հարկ վճարողները շատ հաճախ թերհայտարարագրում են իրենց կողմից վճարվող աշխատավարձի մեծությունները և հայտարարագրում հարկվող շահույթի առավել բարձր մակարդակ՝ այդպիսով խուսափելով հարկային պարտավորություններն ամբողջությամբ կատարելու պատասխանատվությունից:
Հետևապես, հաշվի առնելով տնտեսավարող սուբյեկտների որոշումների կայացման վրա և նրանց վարքագծի փոփոխությունների նկատմամբ առավելագույն չեզոքությունը պահպանելու կարևորությունը՝ ՀՀ կառավարությունը հետագա տարիների ընթացքում եկամտային հարկի դրույքաչափի փոփոխության դեպքում պետք է նույն համամասնությամբ վերանայի շահութահարկի դրույքաչափը։
